نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران یکی از ۴ نیروی زیرمجموعه ارتش جمهوری اسلامی ایران است، که مسئولیت حفاظت از مرزهای هوایی و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران را برعهده دارد.ریشه‌های شکل‌گیری نیروی هوایی در ایران، به دوره سلطنت احمدشاه قاجار باز می‌گردد، که با کوشش نخست‌وزیر وقت؛ رضاخان سردار سپه، در سال ۱۳۰۳ نیروی هوایی شاهنشاهی ایران تأسیس شد.نیروی هوایی در دوره سلطنت محمدرضا شاه، توسعه یافت و با وقوع انقلاب ۱۳۵۷ نام آن به فرم کنونی تغییر پیدا کرد. در خلال جنگ ایران و عراق و در پی اعمال تحریم‌های بین‌المللی، ناوگان نیروی هوایی ارتش بشدت آسیب دید و هم‌اکنون بر پایه آمار غیر رسمی، نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، کمتر از ۳۴۸ فروند هواپیمای جنگنده در اختیار دارد و بعنوان نهمین نیروی هوایی جهان شناخته می‌شود.در حال حاضر سرتیپ خلبان عزیز نصیرزاده، فرماندهی نیروی هوایی ارتش را برعهده دارد.
تاریخچه
نیروی هوایی در سال ۱۳۰۳ و به کوشش نخست‌وزیر وقت، رضاخان سردار سپه بنیان‌گذاری شد. در خرداد ۱۳۰۳ حکم عمومی قشون، تحت شمار ۲۲۲ برای تأسیس نیروی هوایی صادر گردید و سرهنگ احمد نخجوان به ریاست ستاد آن، انتخاب شد.
پایگاه‌ها
نیروی هوایی ارتش هم‌اکنون ۱۴ پایگاه هوایی نظامی در اختیار دارد. از این تعداد، شمار ۱۱ پایگاه در زمان سلطنت محمدرضا پهلوی و با مشارکت ایالات متحده آمریکا ساخته شدند.
پایگاه اول: تهران (مهرآباد)
پایگاه دوم: تبریز
پایگاه سوم: همدان
پایگاه چهارم: دزفول
پایگاه پنجم: امیدیه
پایگاه ششم: بوشهر
پایگاه هفتم: شیراز
پایگاه هشتم: اصفهان
پایگاه نهم: بندرعباس
پایگاه دهم: چابهار
پایگاه یازدهم: تهران (دوشان‌تپه)
پایگاه دوازدهم: بیرجند
پایگاه سیزدهم: زاهدان
پایگاه چهاردهم: مشهد
در سال ۱۳۸۶ (۲۰۰۷ میلادی) ارتش جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که نخستین پایگاه نظامی خود، پس از انقلاب ۱۳۵۷ را، در نزدیکی شهر بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی، در شرق ایران راه‌اندازی کرده است.از ۱۴ پایگاه هوایی فعال در ایران، دو پایگاه امیدیه و زاهدان، پس از تغییرات ساختاری در نیروی هوایی ارتش، به نیروی پدافند هوایی ارتش واگذار شدند و پایگاه دوشان‌تپه تهران نیز، پایگاه آموزشی می‌باشد.
گردان پهپادی
در اسفندماه سال ۱۳۹۳ نیروی هوایی ارتش، اقدام به راه‌اندازی گردان‌های رزمی پهپادی، در کلیه پایگاه‌های هوایی نمود. نخستین دوره خلبانان پهپاد نیز به صورت آکادمیک آموزش دیدند.به گفته فرمانده پهپاد نیروی هوایی ارتش، از پهپاد در ماموریت‌های شناسایی، مراقبت، مشاهده صحنه نبرد، جمع‌آوری اطلاعات، انجام پروازهای رزمی، اجرای جنگ الکترونیک، عملیات فریب، عملیات‌های انتحاری، شکاری رهگیر، آموزشی و پشتیبانی فرماندهی، استفاده می‌شود. همچنین در کلیه مأموریت‌هایی که می‌خواهند نیروی انسانی به صورت مستقیم درگیر نشود، پهپادها به‌عنوان مکمل پروازهای جنگنده‌ها، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
جنگ ایران و عراق
نیروی هوایی ارتش ایران در سالهای پس از وقوع انقلاب، در جریان آزادسازی کردستان از اشغال احزاب تجزیه طلب، جنگ ایران و عراق و مقابله با نیروهای طالبان، همچنین عقب راندن کشتی‌های اکتشافی جمهوری آذربایجان از میادین نفتی مورد مناقشه در دریای خزر و نیز در عملیات منجر دستگیری عبدالمالک ریگی، حضوری فعال داشت.
عملیات کمان ۹۹
نوشتار اصلی: عملیات کمان ۹۹
عملیات کمان ۹۹ (یا عملیات سایه البرز) پس از عملیات انتقام (نخستین پاسخ، در فاصله زمانی ۲ ساعت پس از حمله رسمی عراق به ایران) توسط نیروی هوایی ارتش طرح‌ریزی و اجرا شد. این عملیات اولین عملیات هوایی گسترده‌ای بود، که توسط نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پس از حمله عراق به ایران و در تاریخ ۱ مهرماه ۱۳۵۹ انجام گرفت.[۸] در عملیات کمان ۹۹ شمار ۲۰۰ فروند هواپیمای جنگنده شرکت داشتند، که از این تعداد، تعداد ۱۴۰ فروند، از مرز عبور کردند و ۶۰ فروند دیگر نیز وظیفه پشتیبانی را برعهده داشتند. در این عملیات خلبانان ایرانی، فرودگاه‌ها و آشیانه‌های نظامی متعلق به نیروی هوایی عراق و ارتش عراق را در مناطق کرکوک، موصل، رشید، حبانیه، ناصریه، شعیبیه، کوت و المثنی، مورد هدف قرار دادند. در عملیات کمان۹۹ نیروی هوایی ارتش، از جنگنده-بمب‌افکن‌های اف-۵ و اف-۴؛ برای بمباران مواضع، از هواگردهای شکاری-رهگیر اف-۱۴؛ برای محافظت از هواپیماها، از هواپیماهای بوئینگ ۷۴۷ و بوئینگ ۷۰۷؛ برای سوخت‌رسانی و از هواپیمای سی-۱۳۰ هرکولس؛ به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات الکترونیکی جهت مشخص کردنِ محل پایگاه‌های موشکی، استفاده شد. کمان ۹۹ بزرگ‌ترین عملیات نظامی تاریخ نیروی هوایی ایران و عملیاتی موفق بود، که باعث برتری هوایی ارتش ایران در ماه‌های آغازین جنگ ایران و عراق شد.
عملیات اچ-۳
عملیات اچ-۳ در تاریخ ۱۵ فروردین ۱۳۶۰ توسط نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، با هدف حمله به پایگاه هوایی اچ-۳ در خاک عراق و در نزدیکی مرز اردن انجام گرفت. در این عملیات بیش از ۴۸ هواپیمای عراقی که بیشتر آن‌ها بمب‌افکن‌های ساخت روسیه بودند، از بین رفتند.
عملیات اوسیراک
عملیات شمشیر سوزان (حمله به اوسیراک) یا عملیات اوسیراک، از عملیات‌های هوایی در طول جنگ ایران و عراق بود، که توسط نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و در تاریخ ۸ مهر ۱۳۵۹ (۳۰ سپتامبر ۱۹۸۰) سازماندهی و اجرا گردید. در طی این عملیات جنگنده‌های اف-۴ ایرانی، با نفوذ به عمق خاک عراق، تأسیسات اتمی اوسیراک را که در حال تکمیل و دریافت سوخت بود، بمباران کردند. ۳ ماه بعد، دومین حمله به این تأسیسات، توسط نیروی هوایی اسرائیل انجام شد، که این بمباران به انهدام کامل نیروگاه اتمی اوسیراک انجامید.
فرماندهان
کفیل فرماندهی نیروی هوایی ملی ایران:
سرتیپ کیومرث ثقفی – از ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ تا ۲۳ بهمن ۱۳۵۷
کفیل ریاست ستاد نیروی هوایی ملی ایران:
سپهبد سید سعید مهدیون – از ۲۳ بهمن ۱۳۵۷ تا ۲۷ بهمن ۱۳۵۷
رئیس ستاد نیروی هوایی ملی ایران:
سپهبد شاپور آذربرزین – از ۲۷ بهمن ۱۳۵۷ تا ۶ اسفند ۱۳۵۷
فرمانده نیروی هوایی ارتش:
سرتیپ اصغر ایمانیان – از ۶ اسفند ۱۳۵۷ تا ۲۰ مرداد ۱۳۵۸
سرلشکر مصطفایی – از ۲۰ مرداد ۱۳۵۸ تا ۲۸ مرداد ۱۳۵۸
سرلشکر امیربهمن باقری – از ۲۸ مرداد ۱۳۵۸ تا تیر ۱۳۵۹
سرهنگ جواد فکوری – از تیر ۱۳۵۹ تا ۲۱ شهریور ۱۳۶۰
سرهنگ محمدحسین معین‌پور – از ۲۱ شهریور ۱۳۶۰ تا ۴ آذر ۱۳۶۲
سرهنگ هوشنگ صدیق – از ۴ آذر ۱۳۶۲ تا ۱۰ بهمن ۱۳۶۵
سرهنگ منصور ستاری – از ۱۰ بهمن ۱۳۶۵ تا ۱۵ دی ۱۳۷۳
سرتیپ حبیب بقایی – از ۶ بهمن ۱۳۷۳ تا ۶ خرداد ۱۳۸۰
سرتیپ سید رضا پردیس – از ۶ خرداد ۱۳۸۰ تا ۱۴ مهر ۱۳۸۳
سرتیپ کریم قوامی – از ۱۴ مهر ۱۳۸۳ تا ۶ آبان ۱۳۸۵
سرتیپ احمد میقانی – از ۶ آبان ۱۳۸۵ تا ۱۰ شهریور ۱۳۸۷
سرتیپ حسن شاه‌صفی – از ۱۰ شهریور ۱۳۸۷ تا ۲۸ مرداد ۱۳۹۷
سرتیپ عزیز نصیرزاده – از ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ تاکنون
هواپیماهای پناهنده عراق
در جریان جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ میلادی، بیش از ۲۰۰ فروند هواپیمای متعلق به نیروی هوایی عراق، منهدم شدند و بمب‌های هدایت لیزری نیروهای ائتلاف، پناهگاه‌های هواپیماهای عراقی را نابود کردند. پس از آن حدود نیمی از ناوگان نیروی هوایی عراق، برای جلوگیری از انهدام بیشتر، به ایران پناهنده شدند. دلیل این کار به درستی مشخص نیست. تعداد این هواپیماها بر اساس یک برآورد ۱۲۲ تا ۱۳۷ فروند و بر اساس برآورد دیگری ۱۱۵ تا ۱۴۰ فروند بوده‌است. مقامات عراقی در سال ۲۰۰۰ مدعی بودند که بیش از ۱۰۰ فروند هواپیمای نظامی و ۳۳ هواپیمای غیرنظامی آن‌ها، به ایران رفته‌اند اما ایرانی‌ها تعداد آن‌ها را بسیار کمتر می‌دانند
دانشگاه نیروی هوایی
دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری یا به‌اختصار؛ دانشگاه هوایی، دانشجویان داوطلب را در رشته‌های زیر آموزش می‌دهد:
دانشکده پرواز: خلبانی، خلبانی پهپاد و مراقبت پرواز
دانشکده هوافضا: مهندسی هوافضا و مهندسی نگهداری هواپیما
دانشکده کنترل: پدافند، فاشا (فرماندهی اطلاعات و شناسایی)
دانشکده برق: مهندسی برق و جنگال (جنگ الکترونیک)
دانشکده کامپیوتر: مهندسی رایانه گرایش مهندسی نرم‌افزار
دانشکده مدیریت: مدیریت
دانشکده تحصیلات تکمیلی: رمزخوانی و امنیت پرواز
از آنجا که دانش‌آموختگان این دانشگاه، افسران نیروی هوایی ارتش خواهند بود، در زمان دانشجویی، افزون بر آموزش‌های علمی، دوره‌های آموزش نظامی را نیز می‌گذرانند. ساختمان مرکزی دانشگاه علوم و فنون هوایی، در منطقه مهرآباد جنوبی مستقر می‌باشد.
کنش ۱۳۳۴
کشور ایران
وفاداری ایران
رسته نیروی هوایی ارتش
اندازه ۵۲٫۰۰۰ نفر
۵۰۰ فروند هواپیما
بخشی از نیروهای مسلح ایران
نام مستعار نهاجا
شعار بلند آسمان جایگاه من است
سالگرد ۱۹ بهمن
نبردها جنگ ایران و عراق
جنگ با داعش
وب سایت http://nahaja.aja.ir
